De Geelders
Drie perspectieven voor een monumentaal bos
In ons vakgebied kent erfgoed een veelheid aan vormen, letterlijk terug te zien in landschappen en de gebouwde omgeving, maar evengoed minder zichtbaar in de vormvan waarderingen. Dit laatste aspect vormde de focus van de PBL-studie waar in erfgoed waardering inzichtelijk is gemaakt aan de hand van acht leefomgevingswaarden. Dit kader is bedoeld als middel om erfgoed te adresseren, benoemen, ontdekken en vorm te geven in een ontwerpproces. Het palet aan waarden ontstijgt het denken in disciplines en geeft bovendien ruimte aan wat de ‘leek’ belangrijk vindt. Hiermee biedt het een waardevolle tool om integrale planvorming te ondersteunen. Deze benadering is getest in twee casestudies: de verduurzamingsopave in woonwijkLunetten (Utrecht) en de omzetting van agrarisch gebied naar natuur nabij natuurgebied De Geelders (Boxtel). Deze laatste casestudie is uitgewerkt door Feddes-Olthof.
“De opbrengst is eenkwalitatief beeld van de waarden die voor betrokkenen op het spel staan bij eenruimtelijke ingreep. Het kwalitatieve beeld maakt de diversiteit aanwaarderingen en het conflict tussen waarden transparant.” PBL
Drie ontwerprichtingen
Op basis van enquête-onderzoek bij bewoners, bezoekers en agrariërs en gesprekken met gebiedsexperts zijn er drie alternatieve ontwerprichtingen geschetst. Aan de basis van elk alternatief staat één van de acht leefomgevingswaarden:
1. Het Rijke Cultuurbos - representatiewaarde
2. Belevingsbos - ontdekkingswaarde
3. Het Collectieve Bos – sociale waarde
Het Rijke Cultuurbos
Het mozaïek bos van natuurgebied de Geelders kent een rijke historie in de tijd. Het Middeleeuws tijdperk wordt gekenmerkt door traditionele boskampen , houtwallen en gemeyntgronden (gronden in beheer van de gemeenschap). Rond de 19eeeuw werden er dreven en rabatontginningen aangelegd en ontstond er veel in cultuur gebracht boerenland. De huidige tijd vraagt om een eigentijds leembos met ruimte voor vernatting en een grote diversiteit aan vegetatie. In het ontwerp voor het Rijke Cultuurbos willen we deze verschillende tijdslagen inzetten als bouwstenen om de ontwikkeling zichtbaar en beleefbaar maken. Een essentiële schakel in dit geheel is de waterstructuur van het Dommeldal. De invulling van wateraanvoer en vernatte (bos)zones rond de beekdalen wordt hiermee in ere herstelt.
Het Belevingsbos
Avontuur staat centraal in de ontwikkeling van het Belevingsbos. Een afwisseling tussen vrij toegankelijke stukken bos en ondoordringbare natuurkernen vormen de bouwstenen van dit ontwerp. Een geënsceneerde route zorgt voor een gevarieerde beleving van de karakteristieke bosnatuur met op bijzondere plekken ruimte voor een natuurspeelplaats, observatiepunt of uitkijktoren. Mensen worden uitgedaagd om op een ‘vrije’ manier het bos te ontdekken en op zoek te gaan naar de Geelders ‘small five.’ Het belevingsbos biedt bovendien ruimte aan een verbreding van recreatie door het introduceren van bijzondere extensieve overnachtingsplekken in het bos.
Het Collectieve bos
Natuurgebied De Geelders vormt een belangrijk uitloopgebied voor omliggende kernen als Boxtel, Sint-Oedenrode en Liempde. In het Collectieve Bos speelt gemeenschapszin een essentiële rol en biedt het bosgebied ruimte aan duurzame voedselproductie en sociale functies als buurtverenigingen en zorgboerderijen. Bouwstenen voor bosontwikkeling zijn het aanleggen van nieuwe kwekerijen en voedselbossen (aansluitende op de omliggende kwekerijen) en het toekomstbestendig inrichten van oude Gemeynt gronden. Ondernemers, boeren en inwoners vormen een vereniging van landschapsbeheerders. Aangename ontsluitingsroutes verbinden het duurzame productiebos met de dorpen.
Meer weten over de waardenbenadering of benieuwd naar de andere case studie? Op deze pagina vindt je informatie van de PBL studie.
