.avif)
RES Rivierenland 1.0
Een landschappelijk perspectief voor de Regio Rivierenland
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we werken aan 49% CO2-reductie in 2030 (ten opzichte van 1990) en minimaal 95% CO2-reductie in 2050. Het Gelders Energieakkoord (GEA) heeft de lat zelfs iets hoger gelegd met 55% CO2-reductie in 2030. Deze doelen worden op regionaal niveau uitgewerkt, samen met overheden, inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers. In de Regionale Energie Strategie (RES) wordt onderzocht hoe en waar mogelijkheden zijn om duurzame energie op te wekken met zon en wind, hoe de warmtetransitie vorm krijgt en wat betekent dit voor het energienetwerk.
De regio Rivierenland is één van de dertig Nederlandse RES-regio’s, en bestaat uit de gemeenten Buren, Culemborg, Maasdriel, Neder-Betuwe, Tiel, West Betuwe, West Maas en Waal, en Zaltbommel.
De RES 1.0 is het vervolg van de concept RES waar wij in 2019-2020 samen met bureau Ziegler Branderhorst aan werkten. Net als bij de concept RES, is de totstandkoming van de RES 1.0 een uitkomst van diverse (digitale) ruimte-ateliers waarbij we in gesprek zijn gegaan met inwoners en stakeholders van de acht gemeentes. Deze lokale input is vertaald naar een verhaal voor de regio waarbij het landschap als uitgangspunt is genomen. In totaal zet de regio met een combinatie van zonne- en windenergie in op 1,2 TWh duurzame opwek in 2030. Daarmee wordt de ambitie om het concept bod te verdubbelen behaald.
Landschap als basis
De grootschalige opwek van zon en wind op land gaat een grote impact hebben op het landschap, en zijn en worden steeds duidelijker zichtbaar in ieders omgeving. Anders gezegd: nieuwe energie trekt sporen in het landschap.
De regio Rivierenland wordt gekenmerkt door grote rivieren die van oost naar west door het landschap meanderen: Nederrijn, Lek, Linge, Waal en Maas. De rivieren hebben aan weerszijden oeverwallen en stroomruggen gevormd. Het zijn de hoger gelegen, vruchtbare gebieden in het landschap, die van oudsher al worden bewoond. Daartussen liggen de nattere, veelal open komgebieden.
Dit waardevolle rivierenlandschap vormt de basis voor de zoektocht naar ruimte voor de grootschalige opwek van zon en wind. In de ruimte-ateliers zijn belangrijke conclusies getrokken over de kwaliteiten van en de daarmee samenhangende waardering voor het landschap, en daaraan gekoppeld de kansen voor duurzame energie. Hieruit volgde de kansrijkheid per landschapstype, inpassingsprincipes en specifieke structuren voor duurzame energie.
Beperkingen en randvoorwaarden
Om voor 2030 daadwerkelijk zon- en windprojecten tot ontwikkeling te brengen moet rekening worden gehouden met beperkingen en randvoorwaarden vanuit wet- en regelgeving. Zo worden bewoners beschermd tegen overlast door wettelijke normen voor geluid, slagschaduw en veiligheid. Ook zijn er veiligheidsnormen voor bijvoorbeeld wegen, kabels en leidingen. Bij het zoeken naar kansrijke gebieden ontzien we bovendien Natura 2000-gebieden, weidevogelgebieden, rustgebieden voor ganzen en het Gelders Natuurnetwerk (GNN). De mogelijke komst van een nieuw radarstation in Herwijnen of een andere locatie in de buurt is van grote invloed op de ontwikkeling van windparken in de omgeving. Ook de laagvlieggebieden van defensie hebben hier invloed op. Tot slot is het elektriciteitsnetwerk een sterk bepalende factor voor de mogelijkheden van zon en wind in de tijd. Al deze randvoorwaarden en belemmeringen zijn meegenomen om te werken richting steeds gedetailleerdere zoeklocaties voor wind en zon.
Een landschappelijk perspectief
Met de oogst van de acht ruimte-ateliers, het lokale beleid (in ontwikkeling), de landschappelijke waardenkaart en een eerste scan van randvoorwaarden en beperkingen is een ontwikkelingsrichting geschetst voor wind en zon in de Regio Rivierenland. Daarin koppelen we de opwek van duurzame energie aan de grootschalige infrastructuur van de regio: A15 en Betuwelijn, A2 en het Amsterdam-Rijnkanaal. Deze lijnen sluiten qua maat en schaal het beste aan bij de moderne turbines van nu en ook voor grootschalig zon is er voldoende ruimte. Hiermee wordt voortgeborduurd op bestaande zon- en windparken en ontwikkelingen in de regio, en daarbuiten. Bovendien sluit het idee aan bij de voorkeuren van veel mensen uit de regio.
Vanuit landschap gaat de voorkeur uit naar de A15 en Betuwelijn als energie-as van het rivierenlandschap. Korte en langere lijnen van turbines parallel aan snelweg en spoor wisselen elkaar af. Tussen de parken liggen grote landschappelijke vensters, die bijzondere vergezichten en structuren benadrukken. Naar de toekomst toe kunnen de lijnen worden verlengd of verdubbeld. Mocht Herwijnen een radarlocatie worden of er is behoefte aan meer ruimte, benut dan de A2 en het kanaal.
Benut de ruimtes tussen snelweg en spoor, afslagen en taluds voor zon en combineer waar mogelijk met wind. Zoek naar combinaties met groen en water. Behoudt het zicht op het landschap aan de zuidzijde en de doorzichten over het spoor. Benut ook de overige potentie voor zon: de grote daken, de lokale initiatieven en pilots in de kommen en op de oeverwallen, maar wees zuinig op de landbouwgronden.
De kansrijke gebieden voor zon en wind zijn weergegeven in onderstaande kaart. Daarbij is onderscheid gemaakt in ambitie 2030, kansrijke locaties die overeenkomen met het lokale beleid en waar al eerste plannen worden geschetst; verkennen 2030, locaties die goed passen in de regionale strategie en waar draagvlak voor is, maar die nog nader onderzoek of beleidsruimte vragen; en reserve; een gebied dat niet de voorkeur heeft, maar wel potentie en ook goed past in de regionale strategie. Voor het RES-bod 1.0 resulteert dit in…
Richting RES 2.0
De ontwerpprincipes voor zon en kansrijke gebieden voor wind vormen input voor de stap richting RES 2.0. Om de juiste discussies te kunnen voeren zullen de komende tijd nog groot aantal zaken verder moeten worden uitgezocht, zoals de daadwerkelijke opbrengsten en betekenis voor het netwerk. Daarnaast is het van groot belang te kijken naar de kansen voor integrale gebiedsontwikkeling: investeer in landschap én omgeving.
Kijk voor meer informatie over de RES Rivierenland op: https://www.resrivierenland.nl/
