Ontwerpend onderzoek NOVEX
Landsdeel Noord - perspectief 1
In december 2022 presenteerde het Rijk een startpakket fysieke leefomgeving met daarin nationale doelen en opgaven, onderverdeeld in drie perspectieven:
1. Landbouw en natuur
2. Ordenende netwerken voor energie en (circulaire) economie
3. Leefbare steden en regio’s
Op basis hiervan zijn de provincies gestart met het verkennen van de ruimtelijke inpassing van de nationale programma’s en de daaruit voorkomende kansen en knelpunten. Het doel is te komen tot een ruimtelijk arrangement op basis waarvan afspraken gemaakt kunnen worden tussen provincies en Rijk. Ontwerpend onderzoek speelt hierin een grote rol.
Feddes/Olthof maakte voor perspectief 1, bodem, water, landbouw en natuur een inventarisatie voor landsdeel Noord, als eerste stap in de dialoog tussen Rijk en provincies. In de landsdelige ontwerpateliers werden de bevindingen van de drie perspectieven per provincie gedeeld, besproken en aangescherpt. Op basis van dit gesprek zijn prioritaire gebieden aangewezen voor een dialoog tussen Rijk en Provincie. Tot slot is er een eerste vingeroefening gedaan om de drie perspectieven over elkaar heen te leggen en daarmee een integrale duiding te geven aan waar verschillende opgaven elkaar raken
Analyse Noord-Nederland
De analysekaarten zijn voor Noord-Nederland als geheel getekend, omdat voor perspectief 1 de relatie tussen de hoge zandgronden van het Drents plateau en de lage veen- en kleigebieden in Fryslân en Groningen essentieel is. In de legenda is onderscheid gemaakt tussen maatregelen op korte termijn (tot 2030), middellange termijn (2030-2050) en lange termijn (na 2050).
9 'Hot Topics'
Kaartmateriaal en uitleg van alle landsdelen werden begin 2023 gepresenteerd aan provincies en Rijk. Dit resulteerde in 9 ‘hot topics’ met de meest complexe ruimtelijke vraagstukken waar beleidskeuzes over gemaakt dienen te worden.
Hot Topic 1 — Zoetwaterbeschikbaarheid en zoetwaterverdeling
Hot Topic 2 — Netwerken van water en natuur in en om de stad
Hot Topic 3 — Keuzes in het landelijk gebied; oefenen met structurerende principes
Hot Topic 4 — Integrale benadering van energieprojecten
Hot Topic 5 & 6 — Invloed circulaire economie op vervoerscoridors, energiesysteem en bedrijventerreinen
Hot Topic 7 — Bereikbaarheid op regionale schaal en het stedelijk netwerk Nederland
Hot Topic 8 — Bestaande gebouwde voorraad in relatie tot woningbouw en transitieopgaven
Hot Topic 9 — Bodem en water sturend in het woningbouwvraagstuk
Dialoog Rijk en Provincie Groningen
1. Aardbevingsgebied- korte, middellange en lange termijn
Het compenseren en herstellen van problemen door bodemdaling en aardbevingen in dit gebied is zowel op de korte als de lange termijn een opgave voor afstemming tussen Rijk en Provincie.
2. Transitie veenweidegebieden- korte termijn
Op de korte termijn is de transitie van de landbouw/ melkveehouderij in de veengebieden ten oosten van Groningen een opgave. Kansen zijn hier meer ruimte voor waterberging en de uitbreiding van de NNN, in aansluiting op de bestaande natuurgebieden. Aanknopingspunt voor het versterken van de ruimtelijke kwaliteit is het karakteristieke landschap van de borgen.
3. & 5. De toekomst van het noordelijke kleigebied- middellange termijn Vanuit de wens om hoogproductieve landbouwgebieden te behouden is de toekomst van de akkerbouw en veeteelt in de Groninger kleigebieden een aandachtspunt. Maatregelen om hier te voorzien in voldoende zoetwater zitten echter niet in de startpakketten, maar behoren wel tot de ambitie van de provincie. Kans is de opgave voor de groen-blauwe door-adering van het landschap. Kans is ook de aanvoer van zoet water door de Drentse beeksystemen., in combinatie met vernatting en natuurontwikkeling in die beekdalen.
4. De toekomst van de Veenkoloniën- middellange termijn
De rijksopgave hier zit in het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en het verhogen van het waterpeil. Kans is het combineren van deze opgave vanuit water en bodem met de ambitie van de provincie om de sociaal-economische positie van dit gebied te verbeteren door een transitie van de landbouw en te steven naar gecombineerd landgebruik en kringlooplandbouw.
Verdieping perspectief 1 bodem, water, landbouw en natuur
Provincie Groningen
Als vervolg op de analyse heeft Feddes/Olthof voor de Provincie Groningen perspectief 1 nader uitgewerkt, voortbouwend op de (tussentijdse) resultaten van WaBos en het NPLG. De studie draagt bij aan het ruimtelijk voorstel van de Provincie Groningen richting het Rijk.
We schetsten een perspectief voor de korte (2030) en de lange termijn (2050) voor het bodem- en watersysteem, en vervolgens voor natuur en landbouw. Op overzichtelijke kaarten zijn de reeds gemaakte keuzes, de ambities en de lacunes in de huidige beleidskaders en -plannen in beeld ten opzichte van het startpakket. Om de abstracte perspectieven meer concreet te maken en de kansen die de mogelijke oplossingsrichtingen bieden voor het versterken van de Groninger waarden in beeld te brengen, is een inspirerende doorkijk geschetst naar de toekomst van de zandgronden, kleigronden, veenweidegebieden en het kustgebied.
Integratie perspectieven Provincie Fryslân
Voor de Provincie Fryslân werkten we aan de integratie van de drie perspectieven als opstap richting een ruimtelijk voorstel. Middels kaartbeelden maakten we inzichtelijk dat niet alles naast elkaar kan en dat er keuzes gemaakt moeten worden.
Om die keuzes scherp te krijgen werkten we vier scenario’s uit, in lijn met die van het PBL. Deze keuzes, kansen en knelpunten en waar die landen zijn vervolgens vertaald naar drie kaartbeelden: Fryslân nu, straks en later. Waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen bestaande plannen en afspraken en agendapunten voor actualisatie POVI.
Als basis voor het gesprek hierover wordt verwezen naar de uitgangspunten van de POVI, zoals het versterken van bestaande kwaliteiten en zuinig een meervoudig ruimtegebruik, en zogenaamde no-regret maatregelen als het verbeteren van de bodemvitaliteit en zoveel als mogelijk realiseren van zon op dak. De kaartbeelden zijn uiteindelijk niet opgenomen in het ruimtelijk voorstel, maar vormen wel de basis voor de herziening van de Provinciale Omgevingsvisie.
Ook hier ondersteunen we het ontwerpend onderzoek in verschillende werksessies. Begin 2025 moet dit resulteren in een eerste contourenschets.
