Vismigratierivier
Een vernieuwend plan met internationale allure
De vismigratierivier (VMR) is een vernieuwend plan met internationale allure. Het bestaat uit een kunstmatig intergetijdengebied aan weerszijden van de Afsluitdijk, bij de sluizen vanKornwerderzand. De Vismigratierivier geeft trekvissen de mogelijkheid om tussen de zoute Waddenzee en het zoete IJsselmeer te migreren zonder belemmeringen, wat essentieel is voor hun voortplanting en overleving. Wij ontwierpen de Vismigratierivier in samenwerking met Paul de Ruiter architects en met vele experts op gebied van vismigratie, ecologie, hydrologie en techniek. Het ontwerp is vastgelegd in een beeldkwaliteitsplan dat leidend is voor de aannemer.
Afsluitdijk
De aanleg van de Afsluitdijk in 1932 was een uniek staaltje ingenieurskunst, maar zorgde tegelijkertijd voor een grote ecologische ramp. De scheiding tussen zoet en zout water vormt een enorme barrière voor het waterleven dat juist de overgang nodig heeft. Met de vernieuwing en versterking van de Afsluitdijk ontstond ook de kans om een oplossing voor dit ecologische probleem te geven. De aanleg van de VMR, met de doorgang in de Afsluitdijk, zorgt voor een passage voor de vissen die ongehinderd van zout naar zoet en andersom kunnen migreren.De meer dan drie kilometer lange rivier resulteert in een gebied waarin sprake zal zijn van een dagelijkse getijdenslag van één meter en een volledige gradiënt van zout naar zoet.
De VMR herstelt een stukje van het voormalige getijdenlandschap, en brengt het systeem van de IJsselmonding, de Zuiderzee en de Waddenzee samen in een gebied van enkele tientallen hectaren.
Werking
Bij laagwater in de Waddenzee stroomt het zoete water van het IJsselmeer via de VMR richting de Waddenzee. Dit zoetwater vormt een lokstroom, waardoor trekvissen worden aangetrokken om tegen de stroom in te gaan richting het IJsselmeer. Als het peil van de Waddenzee stijgt draait de stroming langzaam om en stroomt zout water door de Afsluitdijk richting de uitgang van de VMR. Hierdoor zijn ook zwakke zwemmers zoals glasaal in staat om tussen Waddenzee en IJsselmeer te migreren. De lengte van de VMR, gecreëerd door lage haakse dammen aan IJsselmeerzijde, zorgt ervoor dat het lang duurt voordat het zout bij het IJsselmeer kan komen, en de verbinding dus zo lang mogelijk open kan staan. Een sluis aan het einde van de VMR voorkomt dat zout daadwerkelijk in het IJsselmeer kan komen.
Coupure door de Afsluitdijk
In de Afsluitdijk is een gat gemaakt waardoor deWaddenzijde en IJsselmeerzijde van de Vismigratierivier met elkaar verbonden zijn. We hebbend eze doorgang vormgegeven als een heldere coupure die de Afsluitdijk doorsnijdt. De wanden doorsnijden de dijk in één rechte lijn en volgen de vormvan het dijklichaam. Een trap en wandelpad vormt een recreatieve verbinding voor voetgangers tussen de VMR en de kruin van de Afsluitdijk. De getijden zijn hier goed zichtbaar door het water dat bij hoogwater gedeeltelijk de trap oploopt. Op de kruin van de dijk is een uitkijkplatform vormgegeven met naar twee zijden zicht over de Vismigratierivier. In de coupure wordt de essentie van de Vismigratierivier beleefbaar gemaakt: het herstellen van het ecologische systeem. Je loopt door de coupure en je ervaart de doorsteek als de ‘poort’ voor de vissen. Bruno Doedens (SLeM) heeft als kunstwerk de twaalf vis-doelsoorten en hun mental-map, waar ze vandaan komen en naar toe zwemmen in beeld gebracht.
De coupure en het estuariene gebied direct rondom de Afsluitdijk worden beschermd door lage dammen aan weerszijden. Deze dammen vormen een duidelijke zelfstandige contour rondom het monumentale kazematten-eiland. De slanke en lage dammen voorkomen dat de beleving van het weidse waterlandschap wordt verstoord. Twee inzwem openingen in de bestaande strekdam aan de noordzijde zorgen dat de zoetwaterlokstroom zoveel mogelijk vis bereikt.
De bestaande zuidelijke strekdam van het kazematten-eiland wordt verlengd en in de vormentaal van het bestaande sluiscomplex doorgetrokken. Deze dam vormt een harde “omarming”, en beschermt daarmee de VMR tegen golfslag. De binnenzijde van de VMR bestaat voornamelijk uit zand, met een natuurlijk strand aan de westzijde, en zandige dammen als binnenwerk om de lengte in de VMR te brengen. Door zoveel mogelijk te werken met zand ontstaan rustplekken voor vis op verschillende dieptes en met verschillende stroomsterktes. De sluis aan het einde wordt vormgegeven in een vormentaal die past bij de coupure door deAfsluitdijk.
Website
Meer weten over de plannen, vorderingen en aanleg van de vismigratierivier?
