De vergeten tuin
"Daar waar Lies en Bies groeide"
In de ‘Lost Sites’ competitie wordt gezocht naar ideeën voor hoe om te gaan met vergeten en/of verloren plekken in stedelijk gebied. Voor het ontwerp voor de Vergeten Tuin onderzochten we hoe voorgaande generaties dit landschap gevormd hebben, om de ‘geest van de plek’ te vinden en een ontwerp te maken wat hierop inhaakt.
Een reis door de tijd
In de tijd voordat dit gebied ontgonnen werd, was hier een moeras. Aan deze periode dankt de plek zijn naam Liesbosch: ‘Daar waar Lies en Bies groeide’. Om het gebied te ontginnen worden sloten gegraven om het gebied te ontwateren. Ook wordt de Vaartsche Rijn gekanaliseerd om de handelspositie van Utrecht te versterken. Na ontginning doet het gebied eeuwenlang dienst als landbouwgrond. In 1695 wordt de steenfabriek gebouwd op deze strategische plek lang het kanaal, hier kunnen eenvoudig grondstoffen worden aangevoerd en bakstenen worden afgevoerd. Vandaag de dag rest slechts een ruïne van deze fabriek en de omringende ruimte verkeert in een verwaarloosde toestand. De plek ligt geïsoleerd van de omgeving en er wordt weinig gebruik van gemaakt.
Om de Liesbosch nieuw leven in te blazen is nagedacht over wat de omringende gemeenschap nodig heeft, zij zullen hier immers zelf invulling aan moeten geven. Er is gekozen voor het aanleggen van een moestuin, niet alleen als verwijzing naar de agrarische periode maar ook vanwege de grote interesse voor lokale voedselproductie en het positieve effect op de gemeenschapszin ervan.
Ontwerp
Om de Liesbosch ruïne heen wordt de sfeer gecreëerd van het moeraslandschap zoals het was voor menselijke interventie. Dit staat in contrast met cultuurlijke moestuinen binnen de ruïne die verwijzen naar de periode van landbouw. De contouren van de verhoogde plantvakken volgen de vorm van de oorspronkelijke droogkamers, waarvan de funderingen nog zichtbaar zijn in de verharding. Het contrast wordt versterkt door een tussenlaag van de overblijfselen van de industriële periode, de Liesbosch-ruïne. Deze tijdslaag wordt aangezet door de toevoeging van een eenvoudige houten constructie die een idee geeft van het volume van de oorspronkelijke steenfabriek.
Programma
Het ontwerp vraagt om een flexibel en multifunctioneel programma, omdat de activiteiten in de tuin sterk seizoensgebonden zijn. Er is gekozen voor een grote open ruimte in het midden, waar bijvoorbeeld een markt gehouden kan worden maar waar ook ruimte is voor voorstellingen en andere activiteiten. De kas kan ’s winters bijvoorbeeld dienstdoen als ontmoetings- of werkplek.
Om de tuin grotendeels zelfvoorzienend te laten functioneren, is in het moerassige exterieur een helofytenfilter aangelegd. Hierin wordt regenwater verzameld, gefilterd en opgeslagen voor bijvoorbeeld irrigatie van de moestuin. Met behulp van zonnepanelen wordt energie opgewekt om dit systeem en andere functies van stroom te voorzien.
De Vergeten Tuin dient als herinnering van het belang van behoud van de cultuurhistorie van een plek en de gemeenschappen die ze gevormd hebben, en laat zien hoe dit invulling kan geven aan toekomstig gebruik.
